Czy zastanawiałeś się kiedyś nad tym jak w różnych miejscach Polski mówi się na zwykły portfel? Być może nawet posługujesz się na co dzień jednym z wielu określeń na ten skórzany przedmiot codziennego użytku. Zgłębiając ten temat spotkaliśmy się z kilkoma ciekawymi określeniami portfela, którymi w tym wpisie chcemy się z Wami podzielić. Przedstawimy najbardziej popularne regionalizmy i dialektyzmy (gwary) związane z naszym flagowym produktem. 

Pulares (pularys) - dawniej o portfelu

Naszą podróż po Polsce w celu poszukiwania różnych określeń na portfel najlepiej zacząć od dawnego, praktycznie nieużywanego dziś określenia Pulares, który w niedużym stopniu może być jeszcze użytkowany, szczególnie przez osoby starsze. Skąd się wzięło słowo pulares? Jest to skrócona forma od przestarzałego Pugilares, oznaczającego portfel. Słowo to najprawdopodobniej najdłużej utrzymywało się w użyciu w gwarze warszawskiej, małopolskiej i podkarpackiej. Etymologia tego określenia wywodzi się z łacińskiego słowa pugillares, co oznaczało tabliczki do zapisywania, notatnik, notes. Równolegle z użytkowaniem wyrazu pulares stosowano także słowo pularys co wynika z różnic w wymowie w różnych częściach kraju. Ze słowem pulares możemy spotkać się rozwiązując krzyżówki, kiedy pytanie dotyczy portfela dziadka, lub pradziadka.

Portfele w różnych gwarach

Kilka ciekawych określeń na portfel możemy odszukać w gwarach śląskich, którymi posługują się rdzenni mieszkańcy m.in. Górnego Śląska, Śląska Cieszyńskiego, Opolszczyzny. Pojawiają się tu takie określenia jak bajtlik, będące obecnie najpopularniejszym śląskim określeniem portfela. Istnieją także odmiany tego słowa jak bojtlik czy bojtel. Słowo to zostało zapożyczone z języka niemieckiego, a konkretnie słowa Beutel co oznacza sakiewkę, worek, torebkę. Na uwagę zasługują także śląskie określenia briftasza (niem. Brieftasche) - oznaczające portfel, saszetkę, kopertówkę; bryftaszka (gwara Śląska Cieszyńskiego); portmanej - śląski odpowiednik polskiej portmonetki oznaczający zamykaną kieszonkę, małą torebkę na bilon. Na portmonetkę mówi się także geltasza lub gelttasza co w języku niemieckim oznacza portfel / portmonetkę (niem. Geldtasche). 

Jednym z najbardziej popularnych określeń portfela w kraju jest także słowo piter, piterek. Tym mianem określano portfel w wielu miejscach Polski, głównie w gwarze warszawskiej (szczególnie po wschodniej stronie Wisły, na Pradze), w gwarze częstochowskiej. Słowo to pojawia się także w gwarze zagłębiowskiej. Zdrobniale - piterek (czyli mały portfel) mówi się także w gwarze kujawskiej. 

W gwarze borowiackiej, kociewskiej czy bydgoskiej (innych gwarach dialektu wielkopolskiego) można spotkać się także z określeniem kabza, co dawniej oznaczało sakiewkę, woreczek na pieniądze.

W gwarze horynieckiej i innych stosowanych na Podkarpaciu stosuje się słowa polaros oraz palarus co jest odmianą dawniej używanego - pulares. Natomiast mianem pularysek lub pularesik określano portfel w Małopolsce, szczególnie na jej południowych terenach (np. gwara spiska używana we wsiach polskich i słowackich). 

W regionalizmie białostockim i na wschodzie kraju można spotkać się z określeniem karman a także kaeman. Na kresach wschodnich (np. w gwarze na Brasławszczyźnie) można spotkać się z określeniem bumażnik będącym zapożyczeniem z języka rosyjskiego. W niektórych gwarach, jak np. w jednej z gwar śląskich używanych na wsiach leżących między Częstochową a Górnym Śląskiem stosuje się także słowo mieszek co oznacza po prostu portfel na drobne. Kiedyś mieszkiem nazywano woreczki na monety. Dawniej w XV, XVI wieku mieszek był częścią męskiego ubioru - woreczkiem, kieszonką na drobiazgi i monety, którą wieszano na przedniej stronie spodni i kroczu.

Przy okazji można wspomnieć o specyficznej mowie środowisk przestępczych i gwarze więziennej (grypsera), które także wykształciły swoje nazewnictwa dotyczące portfela. Żargony te rozwijają się dynamicznie i często w wielu miejscach niezależnie od siebie. Na portfel możemy więc usłyszeć kilka określeń jak skóra, ale także piter, tajster, tuwak czy zecer. 

Jak łatwo zauważyć na jednym przykładzie (portfela), istnieje bardzo bogaty zasób określeń wywodzących się z wielu regionalizmów, stosowanych w różnych miejscach naszego kraju. Historyczne wpływy krajów ościennych, jak i mieszanie się gwar spowodowało powstawanie wielu nowych odmian, które weszły do użytku w konkretnych regionach Polski. Wymienione wyżej przykłady na pewno nie wyczerpują zagadnienia i prawdopodobnie w niektórych miejscach używa lub używało się jeszcze innych określeń na portfel, lub podobnych, w zmienionej formie.